Net voor de kerstvakantie stelde minister Weyts het Rapport afwezigheden naar aanleiding van ziekte van het jaar 2022 voor. 2022 was het eerste jaar na de coronajaren 2020 en 2021, daarom moeten we – willen we op evoluties wijzen – terugkeren naar 2019 en vroeger.
Ziekteverzuimpercentage daalt (bijna) overal
Het ziekteverzuimpercentage is de verhouding van de aantal ziektedagen van álle personeelsleden tot het totale aantal werkdagen van alle personeelsleden. Terwijl dit cijfer de vorige tien jaar in stijgende lijn was (van 3,86 procent in 2012 naar 4,65 procent in 2019) is het nu weer gedaald naar 4,48 procent, het niveau van 2018.
Deze daling doet zich echter alleen voor in de leeftijdscategorie van 36 tot 55 jaar. Bij de jongeren (onder de 26) en de ouderen (56 en ouder) zet de stijging zich door. Bij de personeelscategorieën volgen ook de directeurs (van 4,86 naar 5,75 procent) en het administratief personeel (van 4,19 naar 4,27 procent) deze dalende beweging niet. De daling is merkbaar in alle onderwijsniveaus, in de CLB’s gaat het zelfs van 5,03 naar 4,25 procent. Het deeltijds kunstonderwijs heeft nog steeds het laagste ziekteverzuimpercentage (3,73 procent), de basiseducatie het hoogste (5,82 procent), net zoals in 2019.
Het gemiddelde aantal ziektedagen is het hoogst in de Limburg (17,70 voor mannen, 20,11 voor vrouwen) en het laagst in West-Vlaanderen (12,74 resp. 15,56).
Nulverzuim stijgt overal
Het nulverzuimpercentage – het percentage personeelsleden dat geen ziekteverlof heeft genomen – is in alle leeftijdscategorieën gestegen. Bij de personeelsleden jonger dan 26 jaar heeft in 2022 bijna 60 procent geen enkele dag ziekteverlof genomen. Dit cijfer is het laagst bij vrouwelijke personeelsleden in de leeftijdsgroep van 26 tot 35 jaar (31,60 procent). Wellicht komt dit door de aanwezigheid van jonge kinderen in het gezin. Het nulverzuimpercentage is het hoogst in de West-Vlaanderen (42,50 procent) en het laagst in Vlaams-Brabant (34,13 procent). De andere provincies doen het iets beter dan Vlaams-Brabant.
Oorzaken
De meeste ziektedagen (40,43 procent voor mannen en 36,59 voor vrouwen) zijn een gevolg van psychosociale aandoeningen, maar hun aandeel is gedaald ten opzichte van 2019 (43,55 resp. 42,66). Opmerkelijk is dat het aantal ziektedagen wegens griep verdubbeld is. Dit komt daardat COVID als griep beschouwd wordt.
Het ziekteverzuim als gevolg van psychosociale aandoeningen stijgt met de leeftijd. Voor de groep jonger dan 26 jaar is het 9,51 procent bij de mannen en 17,48 bij de vrouwen, voor de groep ouder dan 55 jaar is dat 50,74 resp. 44,40.
Directeurs worden beduidend meer geveld door psychosociale aandoeningen. In de leeftijdsgroep van 46 tot 55 jaar is zelfs 56,27 procent van de ziektedagen een gevolg van psychosociale aandoeningen, voor de andere personeelscategorieën is dat gemiddeld slechts 33,68 procent.
De meeste ziektegevallen zijn een gevolg van griep (13,68 procent voor mannen en 16,77 voor vrouwen). Psychosociale aandoeningen komen op de tweede plaats (6,40 resp. 8,24). Dit was in 2019 en de jaren ervoor niet anders.
Verlof voor Verminderde Prestaties wegens Ziekte
Na een afwezigheid omwille van een ernstige ziekte kan een personeelslid deeltijds weer in dienst treden met Verlof voor Verminderde Prestaties wegens Ziekte.
In 2022 hebben 2869 personeelsleden hiervan gebruik gemaakt, meestal in een volume tussen de 50 en 75 procent. Gemiddeld duurde hun verlof 98 dagen. In 2019 lagen beide cijfers hoger (2091 resp. 122). De daling van dit laatste cijfer was al enkele jaren aan de gang. Vooral vanaf de leeftijd van 46 jaar neemt het gebruik van dit verlof toe. In de meeste gevallen neemt men Verlof voor Verminderde Prestaties wegens Ziekte in de nasleep van een psychociale aandoening.
Langdurig Verlof voor Verminderde Prestaties wegens Medische Redenen
Wie na een langdurige ziekte blijvend ongeschikt is om voltijds te presteren, kan Langdurig Verlof voor Verminderde Prestaties wegens Medische Redenen nemen. Voor het gedeelte dat hij blijft presteren, ontvangt hij zijn salaris, voor het gedeelte dat wegvalt, krijgt hij een wachtgeld (een percentage van zijn salaris).
Het aantal aanvragen is fel gestegen t.o.v. 2019 (van 2415 naar 3413), maar het aantal effectief toegekende verloven is licht gedaald (van 2194 naar 2017). Meer dan een derde van de aanvragen werd geweigerd omdat niet voldaan was aan de medische of administratieve voorwaarden.
Ook dit verlof werd in de meeste gevallen genomen in de nasleep van een psychociale aandoening.
Controles
Ongeveer 10 procent van de controles wordt uitgevoerd op verzoek van de werkgever. De overige vinden plaats op initiatief van Certimed (44,70 procent) of op vraag van het personeelslid zelf (43,90 procent) meestal bij de aanvraag van Verlof voor Verminderde Prestaties wegens Ziekte of Langdurig Verlof voor Verminderde Prestaties wegens Medische Redenen. In 2019 bedroeg het aandeel van de werkgever nog 20,79 procent en dat van Certimed slechts 35,03.
In 2019 bedroeg het aantal ‘gewonnen’ dagen – het aantal na controle niet-goedgekeurde ziektedagen – nog 6692, in 2022 was dit cijfer gedaald tot 2004.
Als een personeelslid het niet eens is met de beslissing van de controlegeneesheer, kan het in samenspraak met zijn behandelend geneesheer arbitrage aanvragen. In ongeveer drie kwart van de gevallen wordt deze arbitrage beslecht in het voordeel van Certimed.
Onduidelijkheden
Minister Weyts liet aan de pers weten dat het ziekteverzuim in het onderwijs niet alleen daalt, hij wijst er ook op dat het lager ligt dan in de brede samenleving (4,48 tegen 6,63 procent). Wij menen dat het werkelijke cijfer hoger ligt. Het controleorganisme registreert enkel de ziektedagen die vermeld zijn op de medische attesten. In vele gevallen dienen personeelsleden een medisch attest in tot de dag voor de vakantie en dienen ze een nieuw in vanaf de eerste dag erna. Voor het ziektekrediet tellen de vakantiedagen mee als ziekteverlof, maar het controleorganisme neemt ze niet op in de statistieken. Dit betekent dat het ziekteverzuim groter is dan de rapporten ziekteverzuim aangeven. Wij hebben gevraagd om hoeveel dagen het hier gaat, maar een antwoord kon men ons niet geven.
Bovendien is de daling van het ziekteverzuimpercentage voorlopig eenmalig. De vorige jaren steeg het voortdurend. Met de huidige daling tot 4,48 procent zitten we nog een heel eind van de 3,86 procent van tien jaar geleden.
Voor een goed HR-beleid
In zijn persmededeling wijst de minister terecht op het belang van een goed HR-beleid in de strijd tegen ziekteverzuim. Als we naar de oorzaken van het ziekteverzuim kijken, dan kunnen we alleen maar concluderen dat op vlak van HR-beleid nog veel werk aan de winkel is. Voor griep of rugproblemen (bij mannen 8,05 resp. 8,34 procent van de oorzaken) of zwangerschap en gynaecologische aandoeningen (bij vrouwen 5,74 resp. 5,06 procent) kan je de werkgever moeilijk verantwoordelijk stellen, maar als we naar de belangrijkste oorzaak van ziekteverzuim (psychosociale aandoeningen, 46,18 procent bij mannen, 41,08 bij vrouwen) wijzen, dan wordt het hoog tijd dat de overheden – directeurs, schoolbesturen, koepels, inspectie – eens lang en diep in de spiegel kijken.
Bovendien vinden we in het rapport van de Commissie van Wijzen (de Commissie van Damme) voorstellen die niet van die aard zijn dat ze het psychosociaal welzijn van het personeel ten goede zullen komen. Het is te vroeg om te reageren op dit rapport, maar we willen hier alvast onze bezorgdheid uitdrukken.
In 2018 is ACOD Onderwijs gestart met een reeks vormingen over psychosociaal welzijn en burnoutpreventie. De coronacrisis heeft deze reeks onderbroken. Dit najaar zullen wij deze vormingen opnieuw opstarten. Onze afgevaardigden en militanten zullen hiervoor uitgenodigd worden.
Als je meer wil weten over ziekteverlof, Verlof voor Verminderde Prestaties wegens Ziekte of Langdurig Verlof voor Verminderde Prestaties wegens Medische Redenen, bestel dan onze gratis brochure over ziekteverlof (onderwijs@acod.be).
Je kan de rapporten Ziekteverzuim 2019 en 2022 inkijken door op onderstaande links te klikken:
|
Nancy Libert algemeen secretaris Wil je de auteur contacteren? Stuur haar dan een e-mail. |